محمدافضل‌خان
| محمدافضل‌خان | |
|---|---|
| دوران | ۱۸۶۵ تا ۷ اکتبر ۱۸۶۷ |
| زادروز | ۱۸۱۱ |
| مرگ | ۷ اکتبر ۱۸۶۷ |
| آرامگاه | شهدای صالحین |
| پیش از | محمداعظم‌خان |
| پس از | شیرعلی‌خان |
| دودمان | بارکزی |
| پدر | دوست‌محمدخان |
محمدافضل‌خان (زاده ۱۸۱۱ - درگذشته ۷ اکتبر ۱۸۶۷) از سال ۱۸۶۵ تا ۱۸۶۷ میلادی فرمانروای افغانستان بود.
محمدافضل‌خان که فرزند دوست‌محمدخان بود سه سال پس از مرگ پدرش، قدرت را از دست برادر خود، شیرعلی‌شاه، گرفت. محمدافضل‌خان اما یک سال بعد درگذشت و پس از او محمداعظم‌خان به امیری افغانستان رسید.
محمدافضل‌خان پشتون بود و به قبیله بارکزی تعلق داشت.
افضل خان در سال ۱۸۶۶ م بعد از جنگ با امیر شیر علی خان، به کابل دست یافت و در آنجا مدتی کم یعنی فقط یک‌سال حکومت کرد. و چون افضل خان از متحدان انگلیس بود، حکومت او فوراً طرف توجه انگلیس قرار گرفت و نماینده انگلیس در کابل مستقر گردید.
پیشینه
محمد افضل خان در سال ۱۲۳۰ ه. ق به‌دنیا آمد. در جنگ‌های دوست‌محمدخان بر ضد سیک‌ها شرکت داشت و در جنگ اول انگلیس-افغان با تسلیم شدن پدرش، به انگلیس‌ها او هم از مبارزه بر ضد انگلیس‌ها دست برداشت.
دوست محمد خان همانند مرحلهٔ اول حکومتش مناطق شمالی قلمرو خود را به فرزندانش اعظم خان و افضل خان سپرد و در طول این دوره همچنان کشاکش این دو با حاکم بخارا بر سر جلب نظر خانات این منطقه ادامه داشت.
در دوره اول زمام‌داری امیر شیرعلی‌خان، افغانستان درگیر جنگ‌های داخلی بود و در همین زمان امیر عبدالرحمان به بخارا می‌گریزد و امیر شیرعلی‌خان به جنگ برادر دیگرش، سردار محمدامین، به قندهار می‌شتابد و در این جنگ هم برادر و هم فرزندش را از دست می‌دهد.
از جمله مخالفان جدی و مدعی حکومت امیر افضل خان، امیر اعظم خان و عبد الرحمن خان فرزند افضل خان بودند که بر ترکستان افغانستان حکومت داشتند. امیر شیرعلی توانست به حیله امیر افضل را تحت عنوان انعقاد قرارداد از ترکستان به کابل خوانده و دستگیر کند.
مرگ فرزند، سردار شیرعلی‌خان را درمانده و منزوی می‌کند و امیر محمداعظم‌خان، برادر دیگر امیر، از هند بریتانیا وارد بدخشان میشود و به نسبت خویشاوندی با مردم بدخشان، از پشتیبانی مردم آن منطقه برخوردار میشود. در همین زمان، امیرعبدالرحمان، برادرزاده امیر شیرعلی‌خان نیز، از بخارا برگشته و با امیر محمداعظم‌خان برای سرنگونی امیر شیرعلی‌خان متحد می‌گردد.آن‌ها وارد کابل می‌شوند و امیر محمدافضل‌خان را که در زندان به‌سر می‌برد، به سلطنت می‌رسانند.
در جریان جنگ‌هایی که میان سردار عبدالرحمان‌خان، امیر شیرعلی‌خان و امیرمحمد اعظم خان رخ می‌دهد، امیر محمدافضل‌خان فوت می‌کند و امیر محمداعظم‌خان، برادرش، به سلطنت می‌رسد.
افضل خان در سال ۱۲۸۴ هـ ق در کابل از بیماری وبا درگذشت و یک سال و چند ماه امیر بود و ۵۴ سال زیست و جسدش در شهدای صالحین در باغ قلعه هوشمند خان به خاک سپرده شد.
منابع
- ولوالجی، اسدالله: پیشینهٔ اداره و انتخابات در افغانستان. ۱۳۷۸؟
- صدیقی هروی، جلال‌الدین، رجال تاریخی و سیاسی افغانستان. در نشریه: «وحید»، نیمه دوم مهر ۱۳۵۷ - شماره ۲۴۲. (از صفحه ۴۳ تا ۴۸).
- متولی، عبدالله: روابط امرای افغان و خان‌نشین بخارا. در نشریه «مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز». زمستان ۱۳۷۲ - شماره ۳۲. (از صفحه ۲۲۳ تا ۲۳۴).
