خلیل‌الله خلیلی
| خلیل‌الله خلیلی | |
|---|---|
|
|
|
| زادروز |
۱۲۸۶ خورشیدی ۱۹۰۷ میلادی باغ جهان‌آرای , کابل , افغانستان |
| درگذشت |
۱۴ ثور ۱۳۶۶ خورشیدی اسلام‌آباد , پاکستان |
| آرامگاه | محوطه دانشگاه کابل و در کنار آرامگاه سید جمال‌الدین افغان |
| ملیت | افغان |
| پیشه | شاعر، نویسنده، سیاست‌مدار |
| نقش‌های برجسته | سفیر کبیر افغانستان در عربستان سعودی و عراق |
| لقب | استاد خلیلی |
| فرزندان | مسعود خلیلی |
| والدین | محمدحسین‌خان مستوفی‌الممالک |
خَلیل‌الله خَلیلی مشهور به استاد خلیلی (زادهٔ ۱۲۸۶ درکابل – درگذشتهٔ ۱۳۶۶ خورشیدی دراسلام‌آباد) شاعر فارسی‌گوی معاصر افغان است.
زندگی
خلیل‌الله خلیلی[1] در سال ۱۲۸۶ خورشیدی (۱۹۰۷ میلادی) در باغ جهان‌آرای کابل متولد گردید.[2] پدرش محمدحسین‌خان مستوفی‌الممالک از بزرگان منطقهٔ کوهستان در شمال کابل و وزیر مالیهٔ عهد امیر حبیب‌الله خان بود که بعداً به فرمان امان‌الله خان به دار آویخته شد.[3]
وی در سنین طفولیت والدینش را از دست داد و درس را در نیمهٔ راه رها کرد. او سال‌ها در کابل، کوهستان و بلخ زیست و در پست‌های اساسی زیادی در سازمان‌های دولتی داخل و خارج افغانستان کار کرد. در اوایل دههٔ بیست خورشیدی به سمت معاون دانشگاه کابل به کار گماشته شد.[4] در سال ۱۳۳۰ ریاست مستقل مطبوعات را به‌عهده گرفت و در سال ۱۳۳۲ به‌عنوان مشاور عالی سلطنتی در دربار محمد ظاهر شاه خدمت کرد و نیز مدتی نمایندهٔ مجلس بود و در سال‌های نخستین دههٔ ۵۰ به‌عنوان سفیر کبیر مدتی در عربستان سعودی و سپس در عراق مشغول به کار بود.[5]
جدای مناسب اجرایی، موقعیتی بود که خلیلی در عالم ادب کسب کرد و به‌زودی نامدارترین شاعر افغانستان بدل گشت.[6]
دوران مهاجرت
خلیلی پس از کودتای هفت ثور سفارت را ترک گفت و مدتی در اروپا و آمریکا به سر برد. اما به سبب عشق وطن دیر در آن‌جا نپایید. او پس از آن به پاکستان رفت و در کنار هزاران هموطن آواره‌اش مسکن گزید و در این دوره آثار بسیاری از خود به جای گذاشت.[7]
آثار
خلیلی در مجموع ۶۲ اثر منظوم و منثور در عرصه‌های مختلف هنر، ادب، سیاست، فلسفه و عرفان دارد که بیشترشان در داخل و خارج از افغانستان به چاپ رسیده‌است.[8]آثار هرات، سلطنت غزنویان، فیض قدس، احوال و آثار حکیم سنایی، از بلخ تا قونیه، یمگان، نی‌نامه و عیاری از خراسان، آثار پژوهشی او هستند.[9]
شهرت خلیلی
عبدالغفور روان فرهادی پژوهشگر و نویسندهٔ افغان و نمایندهٔ پیشین افغانستان در سازمان ملل متحد، در صدمین سالگرد زایش خلیل‌الله خلیلی، قدرت بیان او را کم نظیر توصیف کرد.[10]
خلیلی اعتبار بسیاری نیز در میان فارسی‌زبانان ایران نیز کسب کرده بود. چنانچه مقامات دانشگاهی و حلقه‌های ادبی ایران دوبار در سال‌های ۱۳۳۵ و ۱۳۴۰ از وی دعوت نمودند و خلیلی مورد استقبال فراوان حلقه‌های فرهنگی ایران قرار گرفت.[11] چنان‌که تقریظ‌هایی را که عبدالرحمن پژواک، رضازاده شفق، بدیع‌الزمان فروزانفر، لطفعلی صورت‌گر و شمس‌الدین مجروح بر دیوان اشعار او نگاشته‌اند.
زمانی، خلیل‌الله خلیلی در سوگ ملک‌الشعرای بهار سروده بود:
| زآغاز تاریخ، ایران و افغان | سر خوانِ دانش و اخوان نشسته | |
| ز باغی دو سرو روان قد کشیده | به شاخی دو مرغ خوش‌الحان نشسته[12] |
درگذشت
خلیل الله خلیلی در بهار ۱۳۶۶ خورشیدی در شهر اسلام‌آباد کشور پاکستان درگذشت.[13]جسد وی پس از ۲۵ سال از درگذشتش، از پاکستان به کابل منتقل و در مراسم رسمی در محوطه دانشگاه کابل و در کنار آرامگاه سید جمال‌الدین افغان به خاک سپرده شد.[14]
در مراسم خاکسپاری مجدد وی اعضای خانواده او، شماری از اعضای کابینه، استادان دانشگاه کابل و دوست‌داران این شاعر شرکت کردند.
منابع
*یکی از منابع: بی‌بی‌سی
- ↑ در ویرایش جدید این مقاله بیشتر مطالب برگرفته شده‌است از:مهدیزاده کابلی،«چهره‌های سیاسی و فرهنگی معاصر افغانستان».، زیر عنوان «خلیل‌الله خلیلی، سخن‌سرایی بزرگ»، شمارهٔ دوم خوشه
- ↑ خلیلی، خلیل‌الله، مجموعه اشعار، پیشاور: کتابفروشی خاور، ۱۳۶۹ خ.
- ↑ ««گرامی‌داشت صدمین سال تولد خلیل الله خلیلی در کابل»».بی‌بی‌سی.
- ↑ ««سکوت در سالگرد خاموشی خلیلی»».بخش فارسی بی‌بی‌سی.
- ↑ ««استاد خلیل‌الله خلیلی»».انجمن ادبی شفیقی. برگرفته از سایت هنری، ادبی، فرهنگی و آموزشی هرات باستان
- ↑ ««سکوت در سالگرد خاموشی خلیلی»».بخش فارسی بی‌بی‌سی.
- ↑ ««استاد خلیل‌الله خلیلی»».انجمن ادبی شفیقی.
- ↑ «همانجا».
- ↑ «جسد خلیل‌الله خلیلی در دانشگاه کابل دوباره به خاک سپرده شد».
- ↑ ««گرامی‌داشت صدمین سال تولد خلیل الله خلیلی در کابل»».بی‌بی‌سی.
- ↑ ««استاد خلیل‌الله خلیلی»».انجمن ادبی شفیقی.
- ↑ ف. م. سخن. ««به‌عنوان یک ایرانی شرمنده‌ام»».سایت خبرنامه گویا.
- ↑ ««استاد خلیل‌الله خلیلی»».انجمن ادبی شفیقی.
- ↑ «جسد خلیل‌الله خلیلی در دانشگاه کابل دوباره به خاک سپرده شد».
